Historia Nadleśnictwa Daleszyce

Formalnie przyjmuje się, że Nadleśnictwo Daleszyce powstało w listopadzie 1918 roku, gdy po raz pierwszy w oficjalnym dokumencie –powołaniu na stanowisko nadleśniczego Ludwika Plichty pojawia się jego nazwa.

Większość terenu gminy Daleszyce przed wiekami stanowiło część Prastarej Puszczy Świętokrzyskiej. Wraz z rozwojem cywilizacji i zajmowaniem coraz nowszych terenów pod działalność rolniczą, kurczyła się lesistość regionu, niemniej jednak nigdy nie stracił on swego naturalnego charakteru. O zorganizowanej gospodarce leśnej na terenie naszej gminy możemy mówić w kontekście ostatnich 250 lat, jednak warto podkreślić, że lasy daleszyckie  nie były nigdy poddane gospodarce plądrowniczej, nastawionej na intensywne użytkowanie zasobów naturalnych. W większości, na przełomie XVIII i XIX wieku, lasy dzisiejszego Nadleśnictwa Daleszyce, stanowiły dobra kościelne i szlacheckie. Na skutek rozbiorów, region świętokrzyski został wchłonięty przez Austrię, która wyróżniała się na tle Europy znakomitą organizacją swoich zasobów leśnych i wysokim poziomem wiedzy i praktyki leśnej. Zaborca rozpoczął swą działalność gospodarczą w lasach, od przeprowadzonej między 1797, a 1808 rokiem, inwentaryzacji, która nie powodowała jednak istotnej intensyfikacji, dość ostrożnej eksploatacji dóbr leśnych będących w większości własnością duchownych ze Świętego Krzyża i Kapituły Kieleckiej. Pewnie istotną przeszkodą w zwiększeniu presji na nasze lasy była niedostatecznie rozwinięta sieć komunikacyjna i wysoka niedostępność terenu. W wyniku kolejnych konfliktów między zaborcami, w roku 1809, teren dzisiejszej  gminy Daleszyce znalazł się w granicach Księstwa Warszawskiego, co skutkowało konfiskatą dóbr kościelnych, które włączono do Leśnictwa Świętokrzyskiego, nad którym nadzór administracyjny objęła Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

Kolejne istotne wydarzenie w historii lasów daleszyckich miało miejsce w roku 1831, gdy Rządowa Komisja Skarbu przejęła lasy na własność i włączyła je do Leśnictwa Łagów. Wkrótce opracowano dla naszych lasów pierwszy plan urządzania gospodarstwa leśnego. Administracja rosyjska w różnym kształcie i zakresie sprawowała pieczę nad naszymi lasami aż do wybuchu I wojny światowej.

Nieco inną historią cechują się kompleksy leśne dzisiejszego obrębu leśnego Szczecno, w większości leżącego poza granicami gminy Daleszyce. Aż do roku 1880 lasy szczeceńskie należały do polskiego rodu magnackiego Nowosielskich, którzy sprzedali majątek pruskiemu majorowi von Blumentalowi. W związku z występowaniem pokładów rud żelaza, tereny te stanowiły istotny punkt na mapie ówczesnego przemysłu ciężkiego. W roku 1897, majątek trafia w ręce kupców żydowskich- Goldsteinów, którzy kosztem huty rozwijają przemysł związany z pozyskaniem i sprzedażą drewna, co w istotny sposób wpływa na intensyfikację eksploatacji tamtejszych lasów i doprowadza do znacznego wylesienia okolicy.

Mocno zdewastowane lasy szczeceńskie, następnie szczęśliwie trafiają w ręce Niemca- Karola Mauve, który wielkim kosztem odtwarza leśny charakter tych terenów, prowadząc na wielką skalę zalesienia i niemal całkowicie ograniczając użytkowanie zasobów drzewnych.

W tym kształcie lasy dzisiejszego Nadleśnictwa Daleszyce stają u progu I wojny światowej.

Odradzająca się po okresie rozbiorów, administracja państwowa, budowana od podstaw, objęła wszelkie dziedziny życia społecznego i gospodarczego. Dość szybko, jeszcze przed ustaleniem ostatecznych granic kraju, podjęto działania zmierzające do uporządkowania spraw organizacyjnych wokół zasobów leśnych. I tak już w 1918 utworzono Zarząd Dóbr Państwowych, który regulował politykę leśną. Instytucja ta miała przede wszystkim uporządkować zagadnienia związane z odbudową administracji leśnej i uporządkować sprawy gospodarcze. Na mocy jednej z decyzji utworzono wówczas Nadleśnictwo Daleszyce. Tak więc rok 1918 można uznać za datę powstania naszej jednostki, która utworzona została z północno- zachodniej części kompleksu Łukawa i kompleksu Cisów, do tej pory znajdujących się w zarządzie ówczesnego leśnictwa Łagów. Wkrótce, bo już w roku 1921, nadzór nad nadleśnictwem, w miejsce Zarządu Dóbr Państwowych, objął Zarząd Lasów Państwowych, a od 1924 roku, Dyrekcja Lasów Państwowych z siedzibą w Radomiu. Trzon kadry stanowili wówczas leśnicy wykształceni podług ,,rosyjskiej szkoły leśnictwa'', których pierwszym zadaniem było usuwanie skutków rabunkowej eksploatacji naszych lasów. Polskie lasy ponosiły wówczas ogromne koszty związane z odbudową kraju, co nie zwalniało ich jednak z obowiązku zalesiania i odnawiania tego co zostało zniszczone.

W granicach z roku 1918, Nadleśnictwo Daleszyce dotrwało do wybuchu II wojny światowej, która przerwała realizację drugiego planu urządzania gospodarstwa leśnego stworzonego dla naszej jednostki. Pierwszy plan opracowano w roku 1925 i był on realizowany przez kolejne dziesięć lat. Nad całością funkcjonowania jednostki podczas okresu międzywojennego, czuwali, zapisując chlubną kartę tej instytucji, kolejno nadleśniczowie:. Jak już wspomniano hitlerowska, a niebawem sowiecka, agresja we wrześniu 1939 roku, przerwała dzieło odbudowy niepodległego kraju, w tym odbudowę naszych zasobów leśnych. Podlegały one wkrótce ogromnej presji ze strony okupanta, który na potrzeby swojej gospodarki ukierunkowanej na budowę militarnej machiny wojennej, rozpoczął rabunkowo niszczyć polskie lasy. Losu takiego nie uniknęły lasy daleszyckie, które najmocniej ucierpiały wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych, ułatwiających szybki wywóz najcenniejszego surowca drzewnego bądź  gotowych półproduktów. Trzeba bowiem przypomnieć, że Niemcy w kompleksie cisowskim wybudowali, nowoczesne na owe czasy, w pełni zmechanizowany tartak dwutraktowy. Niemieckie władze administracyjne utworzyły, wkrótce po zajęciu terytorium Polski, swoje struktury organizacyjne, tzw. Inspekcje Leśne, zarządzane przez urzędników III Rzeszy. Pełnienie funkcji nadleśniczych pozostawiono jednak w gestii Polaków. W tym niezwykle trudnym okresie polskiej historii, funkcję nadleśniczego pełnił F. Jurkowski. W roku 1941 Inspekcje Leśne zostały przemianowane na Urzędy Nadzoru Lasów, co nie zmieniało faktu, że faktyczna władza skupiała się w rękach okupanta. Aż do stycznia 1945, gdy cofająca się armia niemiecka ostatecznie opuściła ziemię kielecką.

Po II Wojnie Światowej omawiane lasy zostały upaństwowione i wraz z lasami majątku Komórki (91,90 ha) weszły w skład nowoutworzonego N-ctwa Szczecno. Powierzchnia nowopowstałego n-ctwa wynosiła 3263,20 ha.

W 1947 roku, w ramach organizacji administracji LP, do N-ctwa Szczecno przyłączono 1023,80 ha gruntów, w tym:

·        z byłego N-ctwa Dyminy:

–       dawne lasy państwowe ur. Radomice – 523,20 ha,

–       upaństwowiony las majątku Wydrzysz – 148,90 ha,

–       upaństwowiony las majątku Morawica – 70,10 ha;

·        z byłego N-ctwa Wodzisław:

–       upaństwowiony las majątku Dębska Wola – 178,80 ha,

–       upaństwowiony las majątku Chmielowice – 80,40 ha;

·        z ówczesnego N-ctwa Chmielnik:

–       dawne grunty państwowe w Pierzchnicy – 22,40 ha.

Po tych zmianach powierzchnia N-ctwa wynosiła 4287 ha i dla takiej powierzchni sporządzono, w 1948 roku, prowizoryczny plan urządzenia lasu.

Po roku 1948, w ramach przejęć i przekazań, w powierzchni N-ctwa zaszło szereg niewielkich zmian, w wyniku których powierzchnia N-ctwa zwiększyła się o 178,63 ha. Najważniejszą ze zmian było przejęcie z ówczesnego N-ctwa Daleszyce płn.- wsch. części rezerwatu „Białe Ługi"(114, 38 ha). 

W 1961 roku przeprowadzono, w ramach prac przygotowawczych do urządzania definitywnego lasów, prace geodezyjno – rozgraniczeniowe N-ctwa Szczecno. W wyniku tych prac ustalono powierzchnię n-ctwa na 4380,90 ha.

Dla takiej powierzchni opracowano definitywny plan urządzenia lasu, który obowiązywać miał w latach 1.10. 1962 – 1.10.1972.

Z dniem 1.01.1971 roku z granic N-ctwa Szczecno wyłączono l-ctwo Radomice (1002,10 ha), przekazując go do N-ctwa Kielce.

Z dniem 1.01.1973 roku, na mocy Zarządzenia Nr 59 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 14.11.1972 r. wydanego w sprawie likwidacji, tworzenia oraz zmian terytorialnych jednostek podległych OZLP w Radomiu, z dotychczasowych N-ctw Daleszyce i Szczecno, po przemianowaniu ich na obręby leśne, utworzono nowe, dwuobrębowe N-ctwo Daleszyce.

Z tym samym dniem, na podstawie Zarządzenia Nr 60 Naczelnego Dyrektora Lasów Państwowych z dnia 15.11.1972 r., wyłączono z N-ctwa Kielce l-ctwo Radomice (ok. 1045 ha),  włączając go do nowego N-ctwa Daleszyce.

Taki stan utrzymał się bardzo krótko, bo już z dniem 1.01.1976 roku, w ramach kolejnej reorganizacji jednostek administracyjnych LP, Decyzją OZLP Łódź, (pismo z dnia 24.11.1975 r. Zn. E-2-0113-35/75), N-ctwo Daleszyce zostało zlikwidowane i w całości włączone do N-ctwa Łagów.

Z dniem 1.07.1984 roku, na podstawie Zarządzenia Nr 18 Naczelnego Dyrektora LP z dnia 26.04.1984 r. wydanego w sprawie zmian zasięgu terytorialnego jednostek w OZLP Radom, z ówczesnego obrębu Daleszyce, będącego w strukturze N-ctwa Łagów, wyłączono dzisiejsze l-ctwo Niestachów i l-ctwo Marzysz o łącznej powierzchni 3452,18 ha i przyłączono je do N-ctwa Kielce.

Po tej zmianie powierzchnia nowego obr. Daleszyce, z kompleksami: „Cisów", „Napęków" i „Osada N-ctwa", wynosiła 4087,54 ha. 

Kolejna zmiana, dokonana na podstawieZarządzenia Nr 21 Dyrektora OZLP Radom z dnia 31.10. 1986 r., dotyczyła wyłączenia z zasięgu ówczesnego obr. Szczecno (N-ctwa Łagów) l-ctwa Radomice(1107,91ha) i włączenie jego powierzchni do N-ctwa Kielce.Nowy obr. Szczecno
z kompleksami: „Szczecno I- V", „Komórki I", „Komórki II" i „Pierzchnica I - III" o powierzchni łącznej 3315,51 ha, pozostawiono w strukturze N-ctwa Łagów. 

Z wyłączonych w 1984 roku powierzchni z obr. Daleszyce i z 1986 r. z obr. Szczecno, utworzono, w ramach N-ctwa Kielce, nową jednostkę terytorialną LP, obręb leśny Marzysz.

Okrojone, w wyniku powyższych zmian powierzchniowych, obręby leśne Daleszyce i Szczecno pozostawały, do końca 1992 roku, w strukturze organizacyjnej N-ctwa Łagów. Ich nowy, terytorialny zasięg jest aktualny do dnia dzisiejszego.

Zarządzeniem Nr 64 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z dnia 31.12.1992 roku, z dniem 1.01.1993 roku utworzone zostało nowe, trójobrębowe N-ctwo Daleszyce. W jego zasięg włączono obręby Daleszyce i Szczecno z N-ctwa Łagów oraz obręb Marzysz z N-ctwa Kielce.

Z niewielkim błędem można stwierdzić, że zasięg nowopowstałego N-ctwa Daleszyce odpowiada zasięgowi N-ctw określonemu w 1973 roku.

W 2001 roku, w oddziale 145 obr. Daleszyce (dzisiejszy oddz. 187), został wybudowany nowy budynek biurowy N-ctwa.

Dla nowego N-ctwa opracowano, wg stanu na 1.01.1997 r., plany III rewizji urządzeniowej na lata 1997 – 2006.

Po sześciu latach realizacji planów III rewizji urządzeniowej, z dniem 1.12.2003 roku, Zarządzeniem Nr 102 Dyrektora Generalnego LP z dnia 23 listopada 2003 r., N-ctwo Daleszyce uległo likwidacji. Obręby Daleszyce i Szczecno włączone zostają do N-ctwa Łagów, zaś obr. Marzysz do N-ctwa Kielce. Z dotychczasowego obr. Daleszyce wyłączono jednocześnie oddz. 145, włączając go do obr. Marzysz i nadając mu nr 187 (ostatnia liczba w numeracji oddziałów tego  obrębu), a budynek biurowy, wybudowany w tym oddziale w 2001 roku, staje się siedzibą N-ctwa Kielce.

Kolejne reaktywowanie N-ctwa Daleszyce nastąpiło, z dniem 1.01.2007 roku, na podstawie Zarządzenia Nr 23Dyrektora Generalnego LP z dnia 7 czerwca 2006. Zasięg reaktywowanego
N-ctwa Daleszyce określa załącznik do wymienionego Zarządzenia 23 i pokrywa się z granicami N-ctwa Daleszyce z 1993 roku. Siedziba N-ctwa zostaje usytuowana w byłej siedzibie
N-ctwa Kielce, w obr. Marzysz w oddz. 187.

N-ctwo Daleszyce, na dzień 1.01.2007 r., było jednostką trójobrębową,z obrębami: Daleszyce, Marzysz i Szczecno oraz 9 leśnictwami: Włochy, Sieraków, Cisów, Niwy (leśnictwo+ szkółka leśna), Niestachów, Marzysz, Radomice, Trzemosna, Łuczewnica.

W 2010 roku podziałowi pomiędzy leśnictwa: Sieraków i Cisów, poddano leśnictwo Niwy. Nastąpiło również wygaszenie produkcji szkółkarskiej.

W roku 2015 Nadleśnictwo Daleszyce ropoczęło proces inwestycyjny Gospodarstwa Nasienno- Szkółkarskiego w Sukowie, w 2016 oddano do użytkowania przechowalnię nasion, a rok później pozostałe elementy infrastruktury obiektu. Wiosną 2017 roku uruchomiono również produkcję szkółkarską.

Wraz z opracowaniem kolejnej rewizji Planu Urządzenia Lasu na lata 2017-2026 zmianiła się również struktura organizacyjna nadleśnictwa. Od 1 stycznia 2017 r. zaczął obowiązywać podział na dwa obręby: Daleszyce z leśnictwami: Włochy, Sieraków, Cisów i Niestachów oraz Szczecno z leśnictwami: Marzysz, Radomice, Trzemosna i Łuczewnica oraz Gospodarstwem Nasienno- Szkółkarskim w Sukowie.